چند زمان طول كشيده تا توفيقي در اين راه حاصل شده معلوم نيست زيرا برخورد تصادفي به مادهي رنگين گياهي يا معدني و دانستن اينكه عصارهي گياه «اوسكوتي» زرد ليمويي خوشرنگ به دست مي دهد يا از برگ درخت «كول» رنگ مشكي روشن و از پوست تنهي درخت گردو، رنگ مشكلي خوشرنگ به دست مي آيد، يا گياهاني كه بر سر خود قرمز دانه دارند و رنگ قرمز آنها در مجاورت هوا و آفتاب تيره مي شود، و يا برخورد به سنگ منگنز و دريافت خاصيت رنگين آن كه مخلوطش با آب و رسيدن گرما به آن، رنگ تيره اي به دست مي دهد، قاعدتاً با دنياي آنروز وقت زيادي براي تجربه اندوختن لازم داشته است.
در فلات ايران، همهي ظروف سفالين مكشوفه از نقاط باستاني (كه داراي نقوش تيره هستند) با كمك سنگ منگنز منقش و مزين شده اند.
نقش بندي بر روي ظروف سفالين هنوز در بلوچستان معمول است و كوزه گران روستاي «كلپوركان» از همين سنگ منگنز استفاده ميكنند. تماس دائم با طبيعت اطراف و مدافعه بر روي مواد و امكاناتي كه در حوالي محل سكناي جماعات بدوي وجود داشته، آدمي را براي توجه به خاصيت مواد، كنجكاو مي كرده است.
جهت دانلود اینجا کلیک کنید